„Ulica po ulicy, człowiek po człowieku…” – oficjalny spot projektu
Świadkowie totalitaryzmu odzyskują głos
„Zapisy Terroru” to jeden z największych zbiorów świadectw ludności cywilnej okupowanej Europy. Publikujemy tu relacje świadków – obywateli polskich, którzy podczas II wojny światowej doświadczyli cierpienia ze strony dwóch totalitaryzmów: niemieckiego i sowieckiego. W świadectwach kryją się osobiste przeżycia tysięcy ofiar zbrodni totalitarnych, ich rodzin i bliskich.
Zeznania, gromadzone przez Główną Komisję Badania Zbrodni Niemieckich w Polsce, były dotychczas rozproszone i zamknięte w archiwach. Relacje Polaków, którzy opuścili Związek Sowiecki wraz z Armią Andersa, zbierane od 1943 r. na Bliskim Wschodzie, trafiły po wojnie do amerykańskiego Instytutu Hoovera. Świadectwa o Polakach pomagających Żydom podczas okupacji były zbierane od 1999 roku przez Komitet dla Upamiętnienia Polaków Ratujących Żydów. Dziś wszystkie one po raz pierwszy docierają do szerokiego grona odbiorców w Polsce i na świecie.
Zapisy Terroru promują wiedzę o podwójnej okupacji w Polsce i utrwalają pamięć o ofiarach totalitaryzmów.
świadectw w języku polskim
świadectwa w języku angielskim
Ukraińcy świadczą o rosyjskich zbrodniach
„Zapisy Terroru” jako miejsce publikacji świadectw Ukraińców, którzy doświadczyli cierpienia w wyniku rosyjskiej agresji rozpoczętej w 2022 r. zostały wybrane nieprzypadkowo. Funkcjonująca od kilku lat baza świadectw to jeden z największych zbiorów świadectw ludności cywilnej okupowanej podczas II wojny światowej Europy. Materiały dokumentujące obecną wojnę na Ukrainie wskazują na uniwersalny charakter mechanizmów zbrodni popełnianych przez okupantów, kierujących się nienawiścią, brak poszanowania ludzkiego życia, agresją wobec cywili i poczuciem bezkarności.
W relacjach zebranych przez Centrum Lemkina znajdują się opisy zbrodni popełnionych przez rosyjską armię na Ukraińcach. Świadectwa w formie pisemnych ankiet oraz notacji filmowych w przeciwieństwie do zeznań złożonych przed prokuraturą, nie są utajnione, dlatego za pośrednictwem „Zapisów Terroru” wszyscy mogą dowiedzieć się o rosyjskim terrorze. Jesteśmy świadomi tego, że wiedza to potężne narzędzie. Mamy nadzieję, że uda się zapisać zbrodnie popełnione przez Rosjan w pamięci świata, a sprawców rozliczyć.
Kolekcje
Przeciw chrześcijaństwu – represje wobec Kościoła
Wyniszczyć naród – inteligencja, instytucje, kultura
Mordy w ruinach stolicy – rozstrzelania na terenie dawnego Getta
Niemcy w Radomiu – egzekucje na Firleju
Więzienia NKWD – aresztowanie, wyrok, śmierć
W bydlęcym wagonie – droga na Wschód
Niemcy w Kielcach – zbrodnie na Wzgórzu Zamkowym
Rządy terroru – egzekucje na ulicach Warszawy
Kozielsk – polscy oficerowie w niewoli
Terror na wsi – przypadek Michniowa
Radom 1942 – cena oporu
Ludobójstwo na Woli – wyrok śmierci na dzielnicę
Pawiak – warszawskie miejsce kaźni
Treblinka – kompleks zagłady polskich Żydów
Rzeź Ochoty – cierpienie dzielnicy
Zbrodnie w „dzielnicy policyjnej” – dramat powstańczej Warszawy
Wbrew człowieczeństwu – pacyfikacje warszawskich szpitali
Niemoc i groza – kobiety w okupowanej Polsce
Strach i upokorzenie – kobiety na zesłaniu
Mapa świadectw
Sprawdź co podczas II wojny światowej spotkało mieszkańców Twojej miejscowości, ulicy lub domu. Dowiedz się, gdzie w trakcie wojny rozpoczętej w 2022 roku Ukraińców spotkały represje ze strony Rosjan.
Miejsca aresztowań i łapanek, ciężkie więzienia, obozy koncentracyjne, miejsca tortur, wywózek i egzekucji – mapa pozwala krok po kroku śledzić losy ludzi, którzy doświadczyli okrutnego terroru.
Wybierz na mapie miejsce, w którym rozegrały się opisane przez świadków wydarzenia podczas II wojny światowej
Wybierz na mapie miejsce, w którym rozegrały się opisane przez świadków wydarzenia podczas rosyjskiej agresji na Ukrainę
Przybliż, aby zobaczyć lokalizacje poszczególnych świadectw
Liczba świadectw z danej lokalizacji
Ostatnio dodane
Uzarski Andrzej 1901.10.25
TematArchipelag Gułag – Ural
Data wydarzenia1941.06.22 - 1942.01.21
LokalizacjaNiżatyce (Polska, województwo podkarpackie, powiat przeworski) Tarnopol (Ukraina), Więzienie NKWD, ul. Wałowa 6 Wołoczyska (Ukraina, obwód chmielnicki), stacja kolejowa Magnitogorsk (Rosja, obwód czelabiński) Wierchnieuralsk (Rosja, obwód czelabiński), Więzienie NKWD, ul. Siewiernaja 1
Uszkiewicz Stanisław
TematNa zesłaniu – Powołże
Data wydarzenia1940.02.10 - 1942.09.06
LokalizacjaKiziełowski okręg miejski (Rosja, Kraj Permski) Taszkent (Uzbekistan) Iran
Urban Antoni
TematEpilog Września – żołnierze polscy w niewoli sowieckiej
Data wydarzenia1939.09.18 - 1942.09.27
LokalizacjaWłodzimierz (Ukraina, obwód wołyński) Szepietówka (Ukraina), Obóz przejściowy Nowogród Wołyński (Ukraina), Obóz przejściowy Donbas (Ukraina) Talica (Rosja, obwód iwanowski), Obóz jeniecki NKWD
Ułas Antoni 1907
TematPrzez państwa bałtyckie – losy internowanych
Data wydarzenia1940.09.04 - 1941.09.04
LokalizacjaUlbroka (Łotwa), Obóz internowania Kozielsk (Rosja, obwód kałuski), Obóz jeniecki NKWD (Pustelnia Optyńska) Aleksandrów k. Murmańska (Rosja, obwód murmański), Jeniecki obóz pracy przymusowej Ponoj (Rosja, obwód murmański), Jeniecki obóz pracy przymusowej Archangielsk (Rosja, obwód archangielski), Obóz przejściowy Włodzimierz nad Klaźmą (Rosja), stacja kolejowa Suzdal (Rosja, obwód włodzimierski), Obóz specjalny NKWD (Klasztor Spaso-Jewfimiejewski), ul. Lenina 135k8
Ulanowski Wiktor 1917.10.17
TematArchipelag Gułag – Republika Komi
Data wydarzenia1940.04.18 - 1941.09.03
LokalizacjaLwów (Ukraina) Starobielsk (Ukraina), Obóz jeniecki NKWD Uchta (Rosja, Republika Komi) Uchtiżemłag (Rosja, Republika Komi) Tockoje (Rosja, obwód orenburski)
Tywomiuk Stanisław 1909
TematEpilog Września – żołnierze polscy w niewoli sowieckiej
Data wydarzenia1939.09.17 - 1941.08.25
LokalizacjaZbaraż (Ukraina, obwód tarnopolski, rejon tarnopolski) Szepietówka (Ukraina), Obóz przejściowy Kijów (Ukraina) Nowogród Wołyński (Ukraina), Obóz przejściowy Hołownica (Ukraina), Jeniecki obóz pracy przymusowej Żytomierz (Ukraina) Starobielsk (Ukraina), Obóz jeniecki NKWD
Tyszkiewicz Aleksander 1898
TematArchipelag Gułag – Republika Komi
Data wydarzenia1940.04.02 - 1941.10.01
LokalizacjaWilno (Litwa) Królewszczyzna (Białoruś, obwód witebski, rejon dokszycki) Białystok, Więzienie, Szosa Południowa (ul. Kopernika 21) Mińsk, (Białoruś), Miński zakład napraw wagonów, Ulica Čyhunačnaja 5 Moskwa (Rosja), Więzienie NKWD „Łubianka”, ul. Bolszaja Łubianka 2 Moskwa (Rosja), Presnieńskie Więzienie Przejściowe, 1-j Silikatnyj projezd, 11 Peczora (Rosja, Republika Komi) Kniażpogost (Jemwa, Rosja, Republika Komi) Siewżeldorłag (Rosja, Republika Komi) Tockoje (Rosja, obwód orenburski)
Tymrakiewicz Piotr 1890
TematArchipelag Gułag – Obwód niżnonowogrodzki
Data wydarzenia1939.12.09 - 1941.09.13
LokalizacjaZłoczów (Ukraina), Areszt śledczy NKWD (Zamek w Złoczowie), ul. Tarnopolska 4 Starobielsk (Ukraina, obwód ługański), więzienie NKWD №2, ul. Monastyrska 65 Suchobezwodnoje (Rosja, obwód niżnonowogrodzki) Unżlag (Rosja, obwód niżnonowogrodzki) Tockoje (Rosja, obwód orenburski)
Tymkow Irena 1916
TematNa zesłaniu – Azja Centralna
Data wydarzenia1940.04.13 - 1942.05.22
LokalizacjaDębówka (Ukraina, obwód tarnopolski, rejon borszczowski) Bolszaja Bukonʹ (Ułkien Bokien, Kazachstan, obwód wschodniokazachstański) Taraz (Kazachstan, obwód żambylski), sowchoz „Czigilek” koordynaty: 42°53′N 71°22′E Uzbekistan
Tymczak Władysław 1919.10.03
TematArchipelag Gułag – Republika Komi
Data wydarzenia1939.12.23 - 1942.01
LokalizacjaRawa Ruska (Ukraina, obwód lwowski, rejón żółkiewski) Lwów (Ukraina), Więzienie „Brygidki”, ul. Kazimierzowska 20 (ul. Horodoćka 20) Podwołoczyska (Ukraina, obwód tarnopolski) Siewpieczłag (Rosja, Republika Komi) Uchta (Rosja, Republika Komi) Kotłas (Rosja, obwód archangielski) Niżny Nowogród (Rosja) Czelabińsk (Rosja) Turkiestan (Kazachstan) Kermine (Nawoi, Uzbekistan)
Tusk Henryk
TematWyścig z czasem – droga do Armii Andersa
Data wydarzenia1939.08.26 - 1942.02
LokalizacjaKrynica (Ukraina, obwód lwowski, rejon mikołajowski) Mosty Wielkie (Ukraina, obwód lwowski, rejon czerwonogrodzki) Lwów (Ukraina) Tarnopol (Ukraina) Kijów (Ukraina) Dniepr (Ukraina) Pawłohrad (Ukraina, obwód dniepropetrowski) Rostów nad Donem (Rosja) Taszkent (Uzbekistan) Buchara (Uzbekistan)
Turkiewicz Marian 1943.01.24
TematArchipelag Gułag – Ural
Data wydarzenia1940.09.10 - 1942.03.13
LokalizacjaIwano-Frankiwsk (Ukraina) Bakalłag (Rosja, obwód czelabiński) Czelabińsk (Rosja)
Zobacz koniecznie
Plewako Kama
TematZbrodnia katyńska - pamięć ocalona
Data wydarzenia1939.09-1944
LokalizacjaStarobielsk (Ukraina), Obóz jeniecki NKWD Modlin
Kutzner Maria 02.02.1940, Szelest
TematTajne nauczanie – Warszawa
Data wydarzenia1939-1945
LokalizacjaWarszawa, Pawiak, ul. Dzielna 24/26 Pruszków, Dulag 121 Włocławek Zakrzew (pow. radomski)
Malinowska Jadwiga
TematTajne nauczanie – Małopolska
Data wydarzenia1939-1945
LokalizacjaDobromil Przemyśl, Zakład karny, ul. Rokitniańska 1 Tarnów (woj. małopolskie), Zakład karny, ul. Konarskiego 2 KL Auschwitz-Birkenau Starościce
Gruszka Jan
TematPrzerwane dzieciństwo – Zamojszczyzna
Data wydarzenia1944.06-1944.08
LokalizacjaJarosław (woj. podkarpackie) Drogojówka Chyżowice Drohiczany Rozkoszówka Uchanie KL Majdanek Trzeszczany Pierwsze
Sendler Irena 15.02.1910, Warszawa
TematKościół katolicki z pomocą Żydom
Data wydarzenia1939-1945
LokalizacjaTurkowice (pow. hrubieszowski), Monaster Opieki Matki Bożej Warszawa, Dom ks. Boduena, ul. Nowogrodzka 75 Warszawa, Getto
Liberman Dawid 17.01.1912, Sosnowiec
TematSonderkommando Auschwitz-Birkenau – świadkowie Zagłady
Data wydarzenia1942.06.07-1944
LokalizacjaKL Auschwitz II (Birkenau) Mechelen (Belgia), SS-Sammellager Mechelen KL Auschwitz II (Birkenau), Kanada KL Auschwitz II (Birkenau), Komory gazowe i krematoria nr II, III, IV, V KL Auschwitz II (Birkenau), „Biały Domek” Niemiecki obóz zagłady Auschwitz-Birkenau
Kłodziński Stanisław 04.05.1918, Kraków
TematAuschwitz-Birkenau – niemiecka fabryka śmierci
Data wydarzenia1940-1944
LokalizacjaBydgoszcz KL Auschwitz II (Birkenau) KL Auschwitz I, Blok 11 i Ściana Śmierci KL Auschwitz I, Komora gazowa i krematorium nr I KL Auschwitz I, Blok 10 KL Auschwitz I KL Auschwitz II (Birkenau), Komory gazowe i krematoria nr II, III, IV, V KL Auschwitz II (Birkenau), „Biały Domek” Sosnowiec (woj. śląskie) Dęblin
Pietrzykowski Tadeusz 08.04.1917, Warszawa
TematPierwsi w Auschwitz – transport z Tarnowa
Data wydarzenia1940.06.14-1945.01.27
LokalizacjaKL Auschwitz I Babice (pow. oświęcimski), Obóz pracy rolnej (filia KL Auschwitz-Birkenau) KL Auschwitz I, Komora gazowa i krematorium nr I Niemiecki obóz zagłady Auschwitz-Birkenau Międzybrodzie Bialskie, Obóz pracy przymusowej (filia KL Auschwitz-Birkenau) Tarnów (woj. małopolskie) KL Dachau (Niemcy) Rajsko (pow. oświęcimski) KL Sachsenhausen (Oranienburg, Niemcy)
Kozubski Zygmunt 01.01.1887, Siepraw
TematKościół prześladowany
Data wydarzenia1939.10.03-1945.01
LokalizacjaWarszawa, Getto Grójec (pow. grójecki)
Jaworska Kazimiera 1900
TematArchipelag Gułag – Azja Centralna
Data wydarzenia1940.03.20-1942.02.29
LokalizacjaKarłag (Kazachstan) Karabasz (Rosja, obwód czelabński) Grodno (Białoruś), ul. Mickiewicza 6 Pocieszka (Staszów, woj. świętokrzyskie) Mińsk (Białoruś), Więzienie „Wołodarka”, ul. Waładarskaha 2 Akoj (Prostornoje, Kazachstan) Turkiestan (Kazachstan)
Grabosz Ludwika 1879?
TematTragedia radomskiej Fabryki Broni
Data wydarzenia1942.09-1942.12
LokalizacjaRożki, Stacja kolejowa Radom, ul. Ogrodowa 12 (ul. Wyszyńskiego 12) Radom, ul. Rwańska
Iwańczuk Stanisława 15.08.1922, Zamłyń (dziś: Ukraina)
TematNa zesłaniu – Obwód archangielski
Data wydarzenia1940.02.10-1942.11
LokalizacjaRymacze (Ukraina) Archangielsk (Rosja, obwód archangielski), Stacja kolejowa Rejon kadamżajski (Kirgistan, obwód batkeński) Ust-Niamo (Rosja, obwód archangielski)
Najczęściej oglądane
Cedro Stanisław 14.12.1912, Kielce
TematKielce – terror na co dzień
Data wydarzenia1942-1943.03
LokalizacjaKielce, Więzienie na Wzgórzu Zamkowym, ul. Zamkowa 3 Kielce, Obóz pracy przymusowej „Hasag-Granat”, ul. Karczówkowska Kielce, ul. Młynarska (ul. Mielczarskiego) Kielce, ul. Zagórska Kłodzko Ruda Strawczyńska Kielce, ul. Chęcińska Zagórze (pow. skarżyski) Kielce, ul. Wojska Polskiego
Czuperska Anna 10.07.1908, Bielcza
TematPawiak, Szucha, Gęsiówka – warszawskie bloki śmierci
Data wydarzenia1940.11.24-1944.07.31
LokalizacjaWarszawa, Getto, ul. Nowolipki 29 (ul. Nowolipki 17C) Warszawa, Areszt śledczy Gestapo, al. Szucha 25 KL Majdanek Niemiecki obóz zagłady Bełżec Warszawa, Pawiak, ul. Dzielna 24/26 KL Ravensbrück (Niemcy) Warszawa, ul. Nowogrodzka 31 KL Kaiserwald (Łotwa) Sosnowiec (woj. śląskie), Obóz pracy przymusowej (filia KL Auschwitz-Birkenau)
Filipowicz Maria
TematPrzerwane dzieciństwo – los dzieci w okupowanej Polsce
Data wydarzenia1939.09-1945.05
LokalizacjaWzdół Rządowy
Kula Michał 07.09.1912, Trzebinia
TematAuschwitz-Birkenau – niemiecka fabryka śmierci
Data wydarzenia1939.09.28-1945.05
LokalizacjaWarszawa Warszawa, Pawiak, ul. Dzielna 24/26 KL Auschwitz I KL Mauthausen-Gusen (Austria) Niemiecki obóz zagłady Auschwitz-Birkenau KL Auschwitz-Birkenau, Rampa nr I KL Auschwitz I, Plac apelowy KL Auschwitz-Birkenau, Bauhof KL Auschwitz I, Blok 11 i Ściana Śmierci KL Auschwitz II (Birkenau) KL Auschwitz II (Birkenau), Kanada KL Auschwitz-Birkenau, Rampa nr II KL Auschwitz I, Blok 10 KL Auschwitz II (Birkenau), Zigeunerfamilienlager KL Auschwitz II (Birkenau), Sauna KL Auschwitz I, Komora gazowa i krematorium nr I Warszawa, ul. Krucza 23
Bazylewska Ludwika
TematKielce – terror na co dzień
Data wydarzenia1941-1944
LokalizacjaKielce, Baudienst, ul. Piramowicza 8
Cichoński Stefan Teofil 20.12.1891, Radom
TematPruszków – miasto wypędzonych
Data wydarzenia1944.08.01-1944
LokalizacjaPruszków, Dulag 121 Warszawa, ul. Dantyszka 1
Lurie Wanda Felicja 23.05.1911, Podkowa Leśna
TematWola '44 – ludobójstwo w Warszawie
Data wydarzenia1944.08.05-1944.08.10
LokalizacjaWarszawa, ul. Wawelberga 18 Warszawa, Fabryka Ursus, ul. Wolska 55 Warszawa, ul. Działdowska Warszawa, ul. Sokołowska Warszawa, ul. Płocka Warszawa, ul. Staszica Warszawa, ul. Skierniewicka Podkowa Leśna Pruszków, Dulag 121
Rachwał Stanisława 29.06.1906, Rudki (dziś: Ukraina)
TematSelekcja – rampa w Auschwitz-Birkenau
Data wydarzenia1942.10.12-1945.05.24
LokalizacjaNakło nad Notecią Bydgoszcz Rajsko (pow. oświęcimski) KL Buchenwald (Niemcy) KL Ravensbrück (Niemcy) Poznań Poręba (pow. pszczyński) Kraków, Siedziba Gestapo, ul. Pomorska 2 Kraków, Więzienie Montelupich, ul. Montelupich 7 KL Neustadt-Glewe (filia KL Ravensbrück, Niemcy) Kraków, ul. Sobieskiego 5 KL Auschwitz I Bochnia, Dworzec kolejowy KL Auschwitz I, Komora gazowa i krematorium nr I KL Auschwitz I, Blok 10 KL Auschwitz II (Birkenau) KL Auschwitz II (Birkenau), Kanada KL Auschwitz II (Birkenau), Komory gazowe i krematoria nr II, III, IV, V KL Auschwitz II (Birkenau), Sauna KL Auschwitz-Birkenau, Rampa nr II KL Auschwitz II (Birkenau), Familienlager Theresienstadt KL Auschwitz II (Birkenau), Zigeunerfamilienlager KL Auschwitz II (Birkenau), „Czerwony Domek” KL Auschwitz II (Birkenau), „Biały Domek” KL Auschwitz-Birkenau, Lagerhaus Niemiecki obóz zagłady Auschwitz-Birkenau Niemiecki obóz zagłady Bełżec Niemiecki obóz zagłady Majdanek Niemiecki obóz zagłady Treblinka Wodzisław Śląski KL Treblinka Drezdenko KL Sachsenhausen (Oranienburg, Niemcy) Drancy (Francja) Bruksela (Belgia) Zagrzeb (Chorwacja) KL Herzogenbusch (Holandia) KL Theresienstadt (Czechy) Pszczyna Pruszków, Dulag 121 KL Plaszow Berlin (Niemcy) Brzeszcze
Tauber Henryk 08.07.1917, Chrzanów (woj. małopolskie)
TematSonderkommando Auschwitz-Birkenau – świadkowie Zagłady
Data wydarzenia1942.07-1945.01.18
LokalizacjaKL Majdanek KL Auschwitz I KL Auschwitz II (Birkenau) KL Auschwitz III (Monowitz) KL Kaiserwald (Łotwa) KL Auschwitz I, Blok 11 i Ściana Śmierci KL Auschwitz I, Komora gazowa i krematorium nr I KL Auschwitz II (Birkenau), Komory gazowe i krematoria nr II, III, IV, V KL Auschwitz II (Birkenau), „Biały Domek” KL Auschwitz II (Birkenau), „Czerwony Domek” KL Auschwitz II (Birkenau), Sauna KL Auschwitz II (Birkenau), Kanada Kraków, Getto Kraków, Więzienie Żydowskiej Policji Porządkowej, ul. Józefińska 37 Kraków, Więzienie Montelupich, ul. Montelupich 7 KL Buchenwald (Niemcy)
Karcz Jan 27.08.1915, Skalbmierz
TematMasowa eksterminacja – KL Neuengamme
Data wydarzenia1940.04.06-1945.05.03
LokalizacjaKL Neuengamme (Hamburg, Niemcy) KL Auschwitz-Birkenau Miechów (woj. małopolskie) Kraków, Siedziba Gestapo, ul. Pomorska 2 KL Bergen-Belsen (Niemcy) Lubeka (Niemcy) Kraków, Więzienie Montelupich, ul. Montelupich 7 Zatoka Lubecka (Niemcy) Skalbmierz
Szuszkiewicz Roman 24.03.1907, Stryj (dziś: Ukraina)
TematAuschwitz-Birkenau – obóz Zagłady
Data wydarzenia1941-1945.01.27
LokalizacjaKL Majdanek KL Auschwitz-Birkenau Niemiecki obóz zagłady Auschwitz-Birkenau
Pietrzykowski Tadeusz 08.04.1917, Warszawa
Temat