ZYGMUNT GILEWICZ


W dniu 12 lutego 1948 r. stawił się na wezwanie Okręgowej Komisji Badania Zbrodni Niemieckich w Warszawie dr Zygmunt Gilewicz (zam. wieś Opypy, gm. Grodzisk Mazowiecki) i złożył w obecności referenta Okręgowej Komisji Badania Zbrodni Niemieckich w Warszawie Andrzeja Janowskiego następującą relację:


Mniej więcej w drugiej połowie 1941 roku zorganizowano tzw. SOP (Straż Ochrony Powstania). Organizacja ta, tak jak wojsko, oparta była na podstawach terytorialnych. Do zadań jej należało stworzenie drugiego rzutu mobilizacyjnego, a także przewidzenie administracji i zaopatrzenia na terenach, stanowiących zaplecze walczących oddziałów. Mnie powierzono funkcję szefa sanitarnego rejonu miasta Warszawy. Obowiązkiem moim było przygotowanie służby zdrowia na tym terenie. Do obowiązków moich należało wykorzystanie istniejących już instytucji, w ramach których tworzone były konspiracyjne komórki, tworzenie zalążków nowych instytucji zdrowia zgodnie z przewidywaniami.

Utworzono w Warszawie rejony SOP-u, w ramach których mieściły się jednostki sanitarne.

Stan taki utrzymywał się do powstania warszawskiego w roku 1944, przyjmując pewne modyfikacje, narzucone przez przebieg walk.

W końcu 1943 r. działalność SOP-u została zreorganizowana w ten sposób, że aparat administracyjno-zaopatrzeniowy został przekazany administracji cywilnej w ramach delegatury. Automatycznie znalazłem się w administracji cywilnej jako szef departamentu m. Warszawy, w skład którego to departamentu wchodziły miejskie wydziały: zdrowia, opieki, weterynarii i wychowania fizycznego. Funkcję tę pełniłem do chwili wybuchu powstania i w pierwszych jego fazach, dopóki stanowisko to miało sens i znaczenie.

Wybuch powstania zastał mnie na Starym Mieście, gdzie się znajdował zarząd miasta (magistrat). W drugim tygodniu powstania, gdy w ramach organizacji cywilnej zapanowała dezorganizacja, zachowując swoją funkcję, zacząłem pracować jako lekarz w następujących punktach sanitarnych: 1. więzienie przy Daniłowiczowskiej (przeniesiony po rozbiciu na ul. Miodową),

2. punkt przy ul. Miodowej (piwnice firmy Simon i Stecki) – też zlikwidowany skutkiem działań wojennych,

3. punkt przy ul. Miodowej 23, gdzie pracował m.in. dr Skonieczny (zam. obecnie w Inowrocławiu),

4. w zorganizowanym przeze mnie punkcie w lokalu firmy Z. Spiess przy ul. Hipotecznej (zlikwidowanym na skutek bombardowania).

Z osób, które mogłyby udzielić informacji o organizacji szpitalnictwa na Starym Mieście mogę wymienić:

1. płk dr Lenk (obecnie Zarząd Główny PCK w Warszawie, ul. Nowogrodzka),

2. płk dr Strel (obecnie MON, Departament Zdrowia),

3. dr Skonieczny (obecnie pracuje w Inowrocławiu),

4. Lipkowski (przed powstaniem dyr. Szpitala Maltańskiego).

Na skutek rozkazu otrzymanego w ostatnich dniach sierpnia 1944 musiałem przejść kanałami do Śródmieścia, gdzie uprzednio przeniosło się już kierownictwo zarządu miejskiego, tak że nie mogę podać informacji odnośnie ostatnich dni powstania na Starym Mieście.