PIOTR BARDAS

1. Dane osobiste (imię, nazwisko, stopień, wiek, zawód i stan cywilny):

Sap. Piotr Bardas, 27 lat, ur. w Gierlicze [Görlitz?] (Niemcy), zam. osada Jacówka, pow. Skałat, rolnik, żonaty.

2. Data i okoliczności zaaresztowania:

Zaaresztowany i wywieziony 10 lutego 1940 r.

3. Nazwa obozu, więzienia lub miejsca przymusowych prac:

Do Archangielska do robót leśnych.

4. Opis obozu, więzienia:

Obóz znajdował się na posiołku, w barakach. Baraki były brudne, przeludnione, zapluskwione i w ogóle było dużo robactwa rozmaitego.

5. Skład więźniów, jeńców, zesłańców:

W obozie znajdowało się ok. 300 [osób]. Z naszych ludzi brygadierów ani też dziesiętników nie było.

6. Życie w obozie, więzieniu:

Życie w obozie było bardzo marne, bez żadnej oświaty i pomocy lekarskiej. Codziennie przez cały dzień pracowaliśmy w lesie, o wyznaczonej normie. O ile kto nie wyrobił, zmniejszali wyżywienie, lub kto nie poszedł do pracy z powodu wycieńczenia lub choroby – nie dostawał jedzenia przez całą dobę. Za pracę płacili bardzo małe stawki, najlepszy robotnik mógł zarobić nie więcej niż sto rubli, a kto [nie mógł pracować] z powodu choroby lub wycieńczenia, to nic nie zarobił.

7. Stosunek władz NKWD do Polaków:

Stosunek władz NKWD był wrogi. Nie patrząc na żadne choroby, wypędzali do lasu na pracę pod bagnetami, grożąc użyciem broni. Wciąż mówili: Robotaj, gdyż więcej Polski nie zobaczysz. Kto normy nie wyrobił, nakładali kary w postaci potrącenia z zarobionej płacy. Mówili, że u nich bardzo dobrze, a w Polsce bezrobotni ginęli z głodu i policja pędziła do prac majątkowych [sic!].

8. Pomoc lekarska, szpitale, śmiertelność:

Pomocy lekarskiej prawie nie było. Punkt, gdzie udzielali pomocy lekarskiej, znajdował się pięć kilometrów od obozu. Śmiertelność była wielka, gdyż na 300 ludzi zmarło w samym obozie ok. 70. W podróży była jeszcze większa, ale nie mogę podać, ilu.

9. Czy i jaka była łączność z krajem i rodzinami?

Byłem wywieziony z całą rodziną, wobec czego nie korespondowałem z nikim.

10. Kiedy został zwolniony i w jaki sposób dostał się do armii?

Zwolniony zostałem w listopadzie 1941 r., zaś do wojska wstąpiłem w marcu 1942 r. w Ługowoj[e], do 10 Dywizji Piechoty.