EUGENIA ŚMIETAŃSKA

1. Kwestionariusz byłego zesłańca w ZSRR

2. [Dane osobiste:]

Ochotniczka Eugenia z Kołakowskich Śmietańska, ur. 6 października 1904 r., kierowniczka własnej Szkoły Tańców Plastycznych, żona Zygmunta Śmietańskiego, naczelnika Urzędu Celnego w Grajewie, podporucznika rezerwy Wojska Polskiego.

3. [Data i okoliczności aresztowania:]

Aresztowana przez NKWD w dniu 14 czerwca 1941 r. w Wilnie za odmowę przyjęcia obywatelstwa sowieckiego.

4. [Nazwa obozu, więzienia lub miejsca przymusowych prac:]

Ałtajski Kraj (Syberia), stacja Szypunowo, Mołotowskij ziernosowchoz.

5. [Opis obozu, więzienia:]

Step, jednopiętrowy drewniany budynek, gdzie w małych izdebkach mieściło się po kilka rodzin. Warunki higieniczne nie były dobre – duże skupienie ludzi (pluskwy, myszy, a ostatnio i wszy).

6. [Skład więźniów, jeńców, zesłańców:]

Przeważnie Polacy ze sfer ziemiańskich Wileńszczyzny, żony oficerów WP i rodziny zamożnych rolników, byli jednak i Litwini bardzo wrogo usposobieni do nas i dokuczający nam na każdym kroku.

7. [Życie w obozie, więzieniu:]

Przymusowa praca rozpoczynała się od godz. 6.00 rano i trwała do 9.00 – 10.00 wieczorem. W polu – sianokosy, pielenie lub zwożenie ziarna i przy domu – młócka zboża, kopanie rowów i inne czynności. Wynagrodzenie wynosiło przeciętnie od rubla do trzech dziennie, 400 g chleba i za 50 kopiejek porcja zupy.

8. [Stosunek władz NKWD do Polaków:]

Szykany, ciągłe napędzanie do pracy, bez względu na siły i stan zdrowia. Za niemożność fizycznego wywiązania się z codziennych prac groźba kary i więzienia, odmowa porcji chleba.

9. [Pomoc lekarska, szpitale, śmiertelność:]

Epidemia tyfusu plamistego i dyzenterii pochłonęła dużo ofiar, bo pomocy lekarskiej na miejscu nie było, a najbliższy szpital znajdował się w odległości 35 km. W tym czasie straciłam jedynego syna Bohdana (12 lat). Zmarli: inż. Ignacy Prosiński, małżonkowie Jachimowie, Maria Wasilewska, Andrzej Markiewicz i dużo innych osób.

10. [Czy i jaka była łączność z krajem i rodzinami?]

Z krajem i rodziną kontaktu nie miałam, bo rozpoczęła się wojna niemiecko-rosyjska (22 sczerwca 1941 r.)

11. [Kiedy została zwolniona i w jaki sposób dostała się do armii?]

Amnestia uwolniła mnie dopiero 26 października, wówczas opuściłam Kraj Ałtajski i udałam się do południowego Kazachstanu, gdzie zamieszkałam w obłasti Czunkent [Szymkent], stacja Timur, rejon Szauldir [Szaulder].

15 sierpnia 1942 r. kurier wojskowy ułatwił mi, jako żonie oficera WP, przyłączenie się do transportu wojskowego z Jangijul i razem z ludnością cywilną 29 sierpnia przekroczyłam granicę ZSRR. Z Pahlevi wyjechałam do Teheranu 5 września, tam rozpoczęłam pracę od 10 września 1942 r. na izbie chorych w obozie cywilnym nr 3 jako siostra. 14 października 1942 r. na komisji lekarskiej w Teheranie zostałam przyjęta w szeregi ochotniczek Pomocniczej Służby Kobiet.