ANTONI HŁADYSZEWSKI

1. Dane osobiste (imię, nazwisko, stopień, wiek, zawód i stan cywilny):

Strz. Antoni Hładyszewski, ur. w 1912 r., kowal, żonaty.

2. Data i okoliczności zaaresztowania:

10 lutego 1940 r. o godz. 2.00 w nocy aresztowany jako osadnik wojskowy (spekulant), skuty i wieziony przez 21 dni do obozu.

3. Nazwa obozu, więzienia lub miejsca przymusowych prac:

Obóz Kukłów-Sewir [Siewier?], miejsce przymusowych robót.

4. Opis obozu, więzienia:

Teren bagnisty, zalesiony, budynki (baraki). Warunki mieszkaniowe: zimno, brak pościeli; co do higieny wymagania były duże, ale czasu na to nie było.

5. Skład więźniów, jeńców, zesłańców:

Razem nas było 180 ludzi, w tym 176 Polaków i 4 Ukraińców. Traktowano nas bez różnicy. Wszyscy byliśmy uważani za osadników wojskowych (spekulantów). Stosunki między nami były niezłe, przypuszczam dlatego, że jeden drugiego się bał, bo nie wiedział, co kto ma na myśli.

6. Życie w obozie, więzieniu:

Pracę wykonywaliśmy w lesie przy ścinaniu drzewa od godz. 5.00 do 20.00, w tym przerwa obiadowa od godz. 12.00 do 13.00. W ciągu jednego dnia każdy człowiek musiał naciąć sześć kubików drzewa, taka była ustalona norma. Jeżeli ktoś przez czterdzieści dni zdołał wyrobić po sześć kubików dziennie, płacono mu dziesięć rubli za każdą normę, ale to było wprost niemożliwe. Wyżywienie – kocioł trzeci. Ubrania przez cały rok w ogóle nie dawali, kto co miał, w tym chodził. Życie koleżeńskie na ogół niezłe. Stale mówiono nam, że już tu zostaniemy na zawsze i w ogóle swojej ojczyzny nie zobaczymy. Po polsku nie wolno nam było mówić, modlić się też wzbraniano.

7. Stosunek władz NKWD do Polaków:

Z początku był bardzo łagodny. Z chwilą, gdy badali, a zeznania pytanego były dla nich nie na rękę, to bili, kopali, zamykali lub nawet grozili – z pistoletem w ręku – karą śmierci, jeżeli nie powie się prawdy. Takie rzeczy działy się nocą po dwa–trzy razy. Propaganda komunistyczna była szerzona na dużą skalę.

8. Pomoc lekarska, szpitale, śmiertelność:

Lekarz obozowy był. Gdy zbadał naprawdę chorego, [ten] został zwolniony od pracy. Jeżeli nie uznał za chorego, to bez żadnych „ale” był poddany pod sąd i karany, ściągano 25 proc. z jego zarobku. W ciągu roku zmarło kilkanaście osób, przeważnie od tortur. Z tych zmarł Konopka Józef, Szymański Adam, Karwacki Adam, innych nie pamiętam.

9. Czy i jaka była łączność z krajem i rodzinami?

Po niespełna roku miałem możność porozumiewania się z rodziną.

10. Kiedy został zwolniony i w jaki sposób dostał się do armii?

We wrześniu 1941 r. zostałem zwolniony. Po wyjściu z obozu wyjechałem do Azji Średniej, Kirkisko obłast, pow. Łosz [Kirgistan, obłast Osz?], a stąd dostałem się do polskiej armii.

Miejsce postoju, 31 stycznia 1943 r.