JAN BIENIOWSKI

1. Dane osobiste (imię, nazwisko, stopień, wiek, zawód i stan cywilny):

Sierż. Jan Bieniowski, 32 lata, podoficer służby stałej, żonaty.

2. Data i okoliczności zaaresztowania:

1 stycznia 1940 r. w Tarnopolu, w nocy dnia krytycznego spałem w domu. Około godz. 24.00 zbudzono mnie. Kilku osobników, których w pierwszej chwili nie mogłem poznać, kazało mi natychmiast ubierać się. W międzyczasie przeprowadzili bardzo dokładną rewizję osobistą i w mieszkaniu. Następnego dnia, 2 stycznia, ok. 1.00 w nocy ponownie przyszło do mnie trzech żołnierzy i dwóch z NKWD i aresztowali mnie, odwożąc do więzienia. Wówczas zdołałem uciec. Ukrywałem się do 25 lipca 1940 r. Tego dnia aresztowano mnie ponownie, na ulicy, i odstawiono do więzienia w Tarnopolu.

3. Nazwa obozu, więzienia lub miejsca przymusowych prac:

Więzienie w Tarnopolu – zatrzymany byłem od 1 sierpnia 1940 r. do 22 lutego 1941 r. Od 22 lutego do 1 marca trwała podróż do Starobielska. Tam byłem od 1 marca do 26 czerwca w obozie więźniów. Od 26 czerwca do 22 sierpnia [nieczytelne] przebywałem w więzieniu w Charkowie na punkcie zbornym. 22 sierpnia 1941 r. wyjechałem do obozu pracy Pieczora. Tu przebywałem do dnia zwolnienia, tj. do września 1941 r.

4. Opis obozu, więzienia:

Więzienie Tarnopol: budynek dwupiętrowy, ogrodzony murem wysokim na sześć metrów. W celi więziennej o powierzchni sześć na osiem [metrów] mieściło się do 63 więźniów. Więzienie Starobielsk: w byłej cerkwi zbudowane rusztowania i w ten sposób można było umieścić więźniów również na górze. Na dole spało 630 osób, na górze tyle [samo]. Więzienie Charków: były klasztor, cele o powierzchni dziesięć na osiem [metrów], umieszczono [w nich] do 135 osób. Cztery cele bez okien. Cele o powierzchni sześć na cztery [metry] mieściły 50 osób. Warunki mieszkaniowe: spało się na podłodze, przykrywając się własnymi rzeczami. Łaźnia raz na tydzień, zarazem dezynfekcja. Obóz pracy Pieczora: w lesie, na gruncie zupełnie mokrym, baraki drewniane. Posłanie: prycze dwupiętrowe. Higiena: łaźnia dwa razy w miesiącu. Jedzenie ze wspólnych naczyń; mało.

5. Skład więźniów, jeńców, zesłańców:

W więzieniu w Tarnopolu ok. czterech tysięcy, wyłącznie więźniów politycznych. Przeważała narodowość polska (ok. 60 proc.), 35 proc. Ukraińców i 15 proc. różnych. Przeważała inteligencja. Poziom moralny bardzo dobry. Między Polakami stosunki były dobre, natomiast jeżeli chodzi o współżycie ogółu – średnie. Zdarzały się często wypadki, że Żydzi narodowości polskiej byli donosicielami do władz sowieckich o tym, co się robi i mówi na celi.

6. Życie w obozie, więzieniu:

O 6.00 rano pobudka i śniadanie, o 7.30 do pracy; 11.30 powrót z pracy. Od 12.00 obiad, 14.30–17.30 dalszy ciąg pracy. Kolacja o 20.00. Warunki pracy ciężkie. Wynagrodzenie bardzo niskie. Ubranie własne, uzupełniane ze zmarłych więźniów. W niektórych obozach otrzymywano nowe watowane spodnie i kufajki.

7. Stosunek władz NKWD do Polaków:

Ustosunkowanie się NKWD do Polaków było wręcz wrogie. Pytania dotyczyły spraw politycznych. Jeżeli na pytanie nie dawało się odpowiedzi, bili i wyzywali. Bili naganami, pięścią, gumowymi pałkami, kopali, bili po głowie polanem, ściskali końce palców drzwiami, terroryzowali na każdym kroku karą śmierci.

8. Pomoc lekarska, szpitale, śmiertelność:

Pomoc lekarska bez zarzutu. Śmiertelność 25 proc. [Zmarli] Stanisław Wójcicki, Jan Pieklicz, Jan Socha. Wielu nazwisk nie pamiętam.

9. Czy i jaka była łączność z krajem i rodzinami?

Żadna.

10. Kiedy został zwolniony i w jaki sposób dostał się do armii?

17 września 1941 r. z łagru Peczora [Pieczora] na podstawie amnestii. Do armii polskiej wstąpiłem 26 lutego 1942 r. w Taszłaku, do 26 pułku piechoty 9 Dywizji.