JAN CHEŁCHOWSKI

1. Dane osobiste (imię, nazwisko, stopień, wiek, zawód i stan cywilny):

Strz. Jan Chełchowski, 20 lat, były uczeń szkoły powszechnej, kawaler.

2. Data i okoliczności zaaresztowania:

Około godziny 6.00 rano 10 lutego 1940 r. zajechały sanie pod eskortą ośmiu NKWD-zistów i jednego komisarza i kazano nam zabrać niezbędne rzeczy i jedzenie na dwa dni. Aresztowano całą moją rodzinę, tj. ojca, matkę, trzech braci i siostrę.

3. Nazwa obozu, więzienia lub miejsca przymusowych prac:

Archangielska [obłast], miejscowość Czurka.

4. Opis obozu, więzienia:

Na obóz składały się 3 drewniane baraki, w jednym mieściło się ok. 50 osób – 18 rodzin – bardzo złe okna i nieszczelne drzwi, dach przeciekał, piec murowany dymił. Kąpiel raz na miesiąc.

5. Skład więźniów, jeńców, zesłańców:

Wyłącznie Polacy – osadnicy i leśnicy; wzajemne stosunki bardzo dobre.

6. Życie w obozie, więzieniu:

Rano o godz. 6.00 pobudka i po śniadaniu wyprowadzano do pracy w lesie – ok 600 g chleba i zupa, którą musiało się kupić (50 kopiejek). Ubranie własne. Pracować trzeba było do godz. 11.00. Przerwa obiadowa trwała dwie godziny, następnie do godz. 7.00, do zmierzchu, praca. Na kolację [nieczytelne] i chleb.

7. Stosunek władz NKWD do Polaków:

Pojedynczo sprowadzano do kancelarii i kazano opowiedzieć cały życiorys. Na wypadek [nieczytelne], że zamknięty nie mówi prawdy, bito naganami i zamykano w ciemnicy, nie dając jedzenia. Raz w tygodniu zwoływano mityngi i tam starali się przez porównanie nakłonić do oświadczenia się za komunizmem.

8. Pomoc lekarska, szpitale, śmiertelność:

Pomoc lekarska żadna. Szpitala nie było, śmiertelność bardzo duża. Umarła Pasikówna Zofia z Nowogródka, więcej nie pamiętam.

9. Czy i jaka była łączność z krajem i rodzinami?

Łączność z krajem bardzo skąpa. Listy szły do nas sześć miesięcy. Pod koniec pobytu zaczęto nam przysyłać z kraju paczki żywnościowe.

10. Kiedy został zwolniony i w jaki sposób dostał się do armii?

We wrześniu 1941 r. zwolniony. Władze sowieckie wydały ankiety, kto chce ochotniczo wstąpić do Wojska Polskiego. Zgłosili się wszyscy młodzi – kawalerowie. Żonatym nie zezwolono, gdyż obowiązani byli opiekować się rodzinami.