JÓZEF RYNKIEWICZ

1. Dane osobiste (imię, nazwisko, stopień, wiek, zawód i stan cywilny):

St. strz. Józef Rynkiewicz.

2. Data i okoliczności zaaresztowania:

10 lutego 1940 r. z Kobrynia, pow. Wołożyn, woj. nowogródzkie.

3. Nazwa obozu, więzienia lub miejsca przymusowych prac:

Wywieziony do Kazachstanu SSR, akmolińska [akmolska] obłast, stacja Makinka, miasto Stiepniak [?], Kruczy Dwór, kopalnia złota.

4.. Skład więźniów, jeńców, zesłańców:

Około 300 osób (całe rodziny), policja, gajowi i osadnicy.

5. i 6. Życie w obozie, więzieniu; Opis obozu, więzienia:

Stosunki z SSR niedobre, bardzo napięte, przymus pracy ponad siły, brak jedzenia [lub] liche tak, że Zachariasz Kozierski (gm. Bakszty, lat ok. 55) i jedna kobieta, Jaziewicz (gm. Traby, lat ok. 60) umarli z głodu, gdyż byli niezdolni do pracy, a kto nie pracował, ten nie dostawał jedzenia albo gdy dostał, to bardzo mało. Warunki pracy bardzo ciężkie. Osiem godzin na dobę trzysta metrów pod ziemią. Wilgoć, praca ciężka, zarobek do 130 rubli miesięcznie. Kilogram mięsa lub 16 kg ziemniaków kosztowały 50 rubli, tak że wyżywienie rodziny było bardzo trudne, wprost niemożliwe. Życie koleżeńskie dobre, kulturalne prawie żadne z powodu braku odpowiedniego pomieszczenia. Zupełny brak książek, gazet i radia.

7. Stosunek władz NKWD do Polaków:

Stosunek NKWD wrogi, zabraniano nam święcić święta i niedziele, zabraniano się modlić i mówili, że Boga i tak nie ma. Obrazu świętych nie wolno było mieć, gdyż zaraz wyrzucali obraz z mieszkania, mówili również zawsze jedno i to samo: „Polski nie było i nie będzie, a wy tutaj pozdychacie”.

8. Pomoc lekarska, szpitale, śmiertelność:

Lekarzy było w tym miasteczku ok. dziesięciu, lecz nie udzielano żadnej pomocy z powodu braku lekarstw, których nie było w żadnej aptece.

9. Czy i jaka była łączność z krajem i rodzinami?

Łączność z krajem była, gdyż listy wolno nam było pisać i listy z kraju nam doręczano.

10. Kiedy został zwolniony i w jaki sposób dostał się do armii?

Zwolniono mnie po porozumieniu polsko-sowieckim, a do wojska wstąpiłem 10 lutego 1942 r. w Ługowoj.

3 marca 1943 r.